In het schijncomfort van de moderne samenleving is deze dialoog bijna helemaal verstild, met de bekende ecologische rampen als gevolg. Voor onze verre voorouders was een intens contact met de directe leefomgeving echter van levensbelang. Gelukkig zijn er nog enkele leefgemeenschappen, die deze dialoog nog levend houden en waarvan we nog veel kunnen leren. Zo maakte ik afgelopen zomer in Upstate New York kennis met de Haudenosaunee (of Irokese) gemeenschap. De Haudenosaunee(1 ,2) zijn een confederatie van zes inheemse stammen, die al 500 jaar vóór de komst van de Europeanen een hoogstaande sociale en spirituele cultuur kenden. Ondanks dat Europese kolonisten hun zowat alles afgenomen hebben, is hun gedachtengoed nog intact gebleven. Tijdens mijn bezoek aan hun ‘Cultuurcentrum van De Grote Wet voor Vrede’(3) nabij Syracuse, werd ik volledig ondergedompeld in hun levensvisie. Deze is representatief voor vele andere volkeren, die ook sterk afhankelijk zijn van de lokale natuur. Het viel me meteen op met hoeveel liefde en respect deze mensen over hun leefomgeving en voorouders praten. Hun kernwaarden klinken ook heel vertrouwd in de oren: Verbondenheid met het land, Aandacht, Dankbaarheid en Moed.
De directe leefomgeving als bron van universele verbondenheid
De levende Aarde, zoals ze zich ter plaatse en in het moment zélf manifesteert wordt door hen gezien als een levende, universele Moeder. Voor hen is de aarde een levend wezen – een schenker van leven, waardering en respect waardig. Iedereen is er een onderdeel ervan, net zoals cellen in één groot lichaam. De individuele rol staat altijd in functie van het collectieve welzijn van de medemens en andere wezens. De verhoudingen tussen mensen, andere levende wezens en natuurelementen zijn coöperatief en niet hiërarchisch. De materiele wereld en de imaginaire wereld vormen één sacrale werkelijkheid, altijd bereikbaar in het hier en nu. Een mier, een mythisch wezen, een visioen of het simpel bereiden van een maaltijd is voor hen even heilig.
Dankbaarheid
Dankbaarheid vormt de tweede fundamentele pijler. Elke maaltijd, elk gebruik van natuurlijke bronnen werd door hen omringd met rituelen van dank en erkenning. Wanneer je je leefomgeving goed kent en haar met dankbaarheid verzorgt, zal dit ook je eigen welzijn en de harmonie met andere mensen bevorderen. Het dagelijkse dankgebed ‘Groeten aan de Natuurlijke wereld’(4) is hier een mooi voorbeeld van. Hierbij speelt het geven, nemen en zorgvuldig omgaan met voeding en natuurlijke hulpbronnen een grote rol. Dit resoneert volledig met Thich Nhat Hanh’s oproep om mindful te eten, waarbij we de reis van het voedsel erkennen en dankbaarheid tonen aan de aarde en degenen die eraan hebben bijgedragen.
Aandacht in het moment
Voor natuurvolkeren is aandacht in het moment geen keuze maar een noodzaak. Aandacht is levensnoodzakelijk voor de overleving. Elke beweging in het gras, elk geluid in de verte heeft betekenis. Het zijn wegwijzers naar voedsel, een naderend gevaar, of een verandering in het weer. Door aandacht kan je van Moeder Aarde leren en haar verzorgen.
Moed en veerkracht
Het valt ook op hoe veerkrachtig en vergevingsgezind zij met tegenslagen omgaan. Ze benaderen tegenspoed met een opmerkelijke kalmte en zelfs met humor. Het is ook een oefening in mindfulness: in plaats van zich te verzetten tegen het onvermijdelijke, omarmen zij de werkelijkheid zoals die is. Dit geeft hen de kracht om flexibel en creatief te reageren op de uitdagingen die ze tegenkomen. Dit weerspiegelt zich ook in de leer van Thich Nhat Hanh, die ons uitnodigt om met een glimlach om te gaan met moeilijke momenten.
Zowel de leringen van Thich Nhat Hanh als de wijsheid van natuurvolkeren bieden een kompas in een wereld die vaak haar richting lijkt te verliezen. Ze herinneren ons eraan dat aandacht en verbondenheid een noodzaak zijn om te overleven en te floreren. Mindfulness is véél meer dan een moderne trend, maar een terugkeer naar wat we altijd al geweest zijn: oerwezens, authentiek en verbonden door de liefde voor het leven.
1) Haudenausaunnee: Wiki pagina: https://nl.wikipedia.org/wiki/Irokezen
2) Haudenausaunnee guide for educators (PDF)
3) Skanonh Centrum voor de Grote Wet van Vrede
4) https://cac.org/news/haudenosaunee-thanksgiving-address-greetings-to-the-natural-world/ : Greetings to the Natural World
5) Philip Arnold: The urgency of Indigenous values: ISBN: 9780815638087.