Ethisch leven in de traditie van Thich Nhat Hanh
Versie 2021
Stichting Leven in Aandacht, de Orde van Interzijn en de jongerenorganisatie Wake Up zijn deel van de internationale Boeddhistische gemeenschap in de traditie van de Vietnamese leraar Thich Nhat Hanh. We beoefenen opmerkzaamheid (mindfulness), onderzoeken ons bewustzijn en laten ons op dit pad inspireren door Thich Nhat Hanh. Onze intentie is om interzijn, de onderlinge betrokkenheid van levensvormen te onderzoeken en om het inzicht en mededogen in onszelf te laten groeien.
Definities
Ethische richtlijn
We zijn allemaal onderling afhankelijk van elkaar, we interzijn met alles wat er is. Er is geen meerwaardigheid; geen gelijkwaardigheid, en geen minderwaardigheid. Concreet betekent dit voor onze organisaties dat wij de lessen van Thich Nhat Hanh met aandacht in de praktijk proberen te brengen. Daarnaast zijn wij, net als ieder ander, gehouden aan het naleven van (inter-)nationale wetten. We zullen dat niet altijd volmaakt doen en menselijkerwijs ook niet kunnen. Echter, er is een glijdende schaal tussen volmaakt gedrag, menselijkerwijs niet kunnen, misstanden en ongewenst gedrag die een ernstige inbreuk maken op de persoonlijke integriteit van deelnemers -zoals (seksuele) intimidatie, mishandeling, machtsmisbruik, diefstal, verduistering. Dergelijk ongewenst gedrag is ALTIJD een reden voor het indienen van een klacht bij de werkgroep vertrouwenspersonen en meestal ook bij de politie. Uitleg over hoe om te kunnen gaan met dergelijke moeilijke situaties is beschreven in: 'Procedureregels bij een klacht'.
Begeleiders: Inhoudelijke en organisatorische begeleiders van sanghabijeenkomsten, aandachts- en verdiepingsdagen en retraites (sangha-begeleiders, leden van de Orde van Interzijn, dharmaleraren).
Stafleden: Vrijwilligers die meehelpen bij Dagen van Aandacht, verdiepingsdagen, retraites.
Deelnemers: Bezoekers van sangha-bijeenkomsten, dagen van Aandacht, verdiepingsdagen, retraites.
Deelnemers van sangha’s: komen vrijwillig en in openheid samen zonder formeel lidmaatschap. Met als doel om samen te leren en te oefenen in bewust leven; een open mind te ontwikkelen en te behouden. Hierbij zijn de lessen van Thich Nhat Hanh de basis; samen leren en oefenen in het ontwikkelen van inzicht in onze ware aard, het ontwikkelen van begrip en liefde, met vrijheid in denken, uiten van meningen en belevingen, waarbij alles in vertrouwen wordt gedeeld en behandeld.
Inspiratiebronnen
Boeddhistische ethische gedragscode
De fundamentele ethische code in het Boeddhisme is: niet doden, niet stelen, geen seksueel wangedrag, niet liegen, geen grof taalgebruik, en geen consumptie van verdovende middelen. Bij deelname aan een Boeddhistische stroming neem je je meestal voor om hierin te oefenen en te leren, zo ook in de traditie van onze leraar Thich Nhat Hanh. Hij heeft deze Boeddhistische ethische gedragscode verder uitgewerkt, om ons heel concrete handvatten te bieden voor ons dagelijks leven.
De Vijf aandachtsoefeningen in de traditie van Thich Nhat Hanh
Thich Nhat Hanh is opgegroeid in oorlogstijd, met om hem heen angst en woede, machtsmisbruik en onderdrukking; conflicten met zeer schadelijke gevolgen. Als geen ander wist hij daarom hoe belangrijk een praktisch toepasbare ethische gedragscode is, om hier en nu een harmonieuze gelukkige samenleving te kunnen ontwikkelen en te kunnen behouden. Hierover heeft hij veel boeken geschreven, en de Boeddhistische ethische gedragscode heel concreet uitgewerkt in de Vijf Aandachts Oefeningen. Deze kunnen een leidend licht zijn, een kompas om te leren en te oefenen wat wel en wat niet te doen om geluk te voeden, en om schade aan onszelf en anderen te voorkomen. Ze zijn praktisch, concreet en heel diep. Ze kunnen ons helpen om in ons dagelijks leven en bij besluitvorming te kiezen in de richting van begrip, liefde, innerlijke vrede.
Alle begeleiders van aandachtsdagen en retraites hebben de officiële overdracht hiervoor ontvangen. Deelnemers mogen verwachten dat begeleiders van hieruit proberen te leven, en met elkaar in gesprek willen gaan, mocht er een misverstand of conflict zijn. Thich Nhat Hanh heeft concreet uitgewerkt en aangegeven hoe dergelijke gesprekken gevoerd kunnen worden.
De Vijf Aandachtsoefeningen zijn richtlijnen waarvan verwacht mag worden dat beoefenaars in de traditie van Thich Nhat Hanh de intentie hebben om deze te beoefenen, te willen leren toepassen:
Eerbied voor het leven
Bewust van lijden veroorzaakt door vernietiging van leven, zet ik me in om inzicht in interzijn en mededogen te ontwikkelen, en steeds meer manieren te leren hoe ik het leven van mensen, dieren, planten en mineralen kan beschermen. Ik heb het oprechte voornemen om niet te doden en niet toe te laten dat anderen doden. Ik oefen om geen enkele vorm van doden in de wereld te steunen noch in mijn denken, noch in mijn manier van leven (in de natuur is het onvermijdelijk dat we met iedere stap dieren en planten doden en we eten planten; het gaat erom hoe we ook hiermee met liefdevolle aandacht zorgvuldig omgaan). Ik weet, dat schadelijke handelingen voortkomen uit boosheid, angst, hebberigheid en onverdraagzaamheid, die weer voortkomen uit dualistisch en discriminerend denken. Ik oefen om geweld, fanatisme en het vasthouden aan dogma’s in mijzelf en in de wereld te veranderen door niet te discrimineren, niet te hechten aan denkbeelden, en openheid te ontwikkelen.
Dit betekent voor bestuur, begeleiders, stafleden en deelnemers ook:
openstaan voor en diep luisteren naar anderen om hen werkelijk te kunnen begrijpen.
Werkelijk geluk
Bewust van lijden veroorzaakt door uitbuiting, sociaal onrecht, diefstal en onderdrukking, oefen ik vrijgevig te zijn in mijn denken, spreken en handelen. Ik heb het oprechte voornemen om niet te stelen en niets te bezitten dat aan anderen zou moeten toebehoren. Mijn tijd, energie en materiële middelen deel ik met hen die dit nodig hebben. Ik oefen diep kijken, zodat ik kan zien dat geluk en lijden van anderen niet gescheiden zijn van mijn eigen geluk en lijden; dat werkelijk geluk alleen mogelijk is met begrip en mededogen. Ik weet dat najagen van rijkdom, roem, macht en zinnelijk genot veel lijden en wanhoop kan voortbrengen. Ik ben me ervan bewust dat geluk vooral afhangt van mijn geestelijke houding en niet van uiterlijke omstandigheden. Door me te herinneren, dat ik al meer dan genoeg voorwaarden heb om gelukkig te zijn, kan ik op dit moment gelukkig leven. Ik zet me in om Juist Levensonderhoud te oefenen, zodat ik kan helpen om het lijden van levende wezens op Aarde te verminderen en de voortgang van de opwarming van de Aarde te keren.
Dit betekent voor bestuur, begeleiders, stafleden en deelnemers ook:
vanuit liefdevol respect voor iedereen: niemand uitsluiten vanwege ras, nationaliteit, of seksuele geaardheid. Geld dat door deelnemers is gedoneerd voor specifieke doeleinden wordt niet aan iets anders besteed. Alle geldelijke transacties worden transparant verantwoord; de jaarcijfers van stichting Leven in aandacht zijn te zien op de website. Gelden van Stichting Leven in aandacht, van de Orde van Interzijn en van sangha’s worden niet gebruikt voor privé doelen. Geld mag geen belemmering zijn om deel te nemen aan bijeenkomsten. Deelnameprijzen voor sanghabijeenkomsten en evenementen van het verdiepingsprogramma zijn gebaseerd op daadwerkelijke kosten, zodat ook mensen met een kleinere beurs kunnen deelnemen.
Ware liefde
Bewust van lijden veroorzaakt door onverantwoord seksueel gedrag, ontwikkel ik mijn eigen verantwoordelijkheid, en oefen ik het juist beschermen van de veiligheid en integriteit van individuen, partners, gezinnen en de samenleving. Ik weet, dat seksueel verlangen geen liefde is, en dat seksuele activiteit uitsluitend voortkomend uit begeerte zowel mijzelf als anderen kan schaden. Daarom oefen ik om alleen een seksuele relatie aan te gaan vanuit ware liefde en met de intentie van een diepe, langdurige verbintenis waarvan familie en vrienden weten. Ik zal alles doen wat in mijn vermogen ligt om kinderen te beschermen tegen seksueel misbruik, en te voorkomen dat partners en gezinnen uiteenvallen door onverantwoord seksueel gedrag. Wetend dat lichaam en geest één zijn, zet ik me in om te leren op voor niemand schadende manieren voor mijn seksuele energie te zorgen en om liefdevolle vriendelijkheid, mededogen, vreugde en inclusiviteit – de vier basiselementen van ware liefde – te ontwikkelen voor toenemend geluk van mij en van anderen. Als we ware liefde oefenen, weten we dat we in de toekomst prachtig verder zullen gaan.
Dit betekent voor bestuur, begeleiders en stafleden ook:
geen seksuele relaties met deelnemers tijdens een lopend programma; niet ingaan op avances van deelnemers; geen seksuele intimidatie. Tijdens alle soorten bijeenkomsten wordt seksueel uitdagende kleding afgeraden.
Liefdevol spreken en aandachtig luisteren
Bewust van lijden veroorzaakt door onoplettend spreken en onvermogen om echt naar anderen te luisteren, zet ik me in om liefdevol spreken en medelevend luisteren te ontwikkelen om zo lijden te verlichten en verzoening en vrede te bevorderen in mijzelf en tussen andere mensen, etnische en religieuze groepen en landen. Wetend dat woorden geluk of lijden kunnen veroorzaken zet ik me in om oprecht te spreken, met woorden die zelfvertrouwen, vreugde en hoop opwekken.
Als er woede in mij opkomt, neem ik mij voor om op dat moment niets te zeggen (of alleen dat ik boos ben, daarom nu wegga, pas antwoord als ik me weer rustiger voel). Eerst zal ik met aandacht ademen, met aandacht lopen of rennen oefenen, erna diepgaand kijken, zo mijn boosheid onderzoeken. Ik weet dat kwaadheid geworteld is in mijn onjuiste waarnemingen en gebrek aan inzicht in het lijden in mijzelf en in de ander. Ik oefen het spreken en luisteren op een manier die mijzelf en de ander kan helpen om lijden te verzachten en te transformeren, en een weg te vinden uit moeilijke situaties.
Ik neem me voor om geen nieuws te verspreiden waarvan ik niet weet of het waar is, en geen woorden te gebruiken die tot verdeeldheid of onenigheid kunnen leiden.
Om begrip, liefde, vreugde en inclusiviteit te ontwikkelen oefen ik Juiste Toewijding, om zo woede, geweld en angst, die diep in mijn bewustzijn liggen opgeslagen, gaandeweg te kunnen transformeren.
Dit betekent voor bestuur, begeleiders en stafleden ook:
kwetsend taalgebruik vermijden, niet roddelen over derden, niet kleineren/ruzie maken, maar met ieder respectvol spreken.
Verkregen informatie wordt alleen openbaar gemaakt indien betreffende deelnemer hiertoe uitdrukkelijk toestemming heeft gegeven.
Persoonlijke gegevens worden alleen gebruikt voor het doel waarvoor ze zijn verkregen en worden niet gedeeld met derden.
Indien een deelnemer vertelt over ervaringen met mishandeling, onderdrukking, betrokkenheid bij een misdrijf, kan de deelnemer indien deze hiervoor openstaat, steun vragen bij een lid van de werkgroep vertrouwenspersonen (zie voor meer informatie bij Procedureregels klachtenbehandeling). En indien de betreffende hiervoor openstaat, zo nodig melden bij de politie. Daarnaast kan de vertrouwenspersoon van de BUN worden geraadpleegd.
Heling en voeding
Bewust van lijden veroorzaakt door onoplettend consumeren, oefen ik om een goede geestelijke en lichamelijke gezondheid te ontwikkelen voor mijzelf, mijn familie en de samenleving. Dit doe ik door het oefenen van met aandacht eten, drinken en consumeren. Ik onderzoek daartoe diepgaand hoe ik de Vier Soorten Voedsel tot mij neem: eetwaren, zintuiglijke indrukken, wilskracht en bewustzijn.
Ik oefen het niet consumeren van nicotine, energiedrank, alcohol, drugs, en andere schadelijke producten zoals sommige websites, elektronische spelletjes, televisieprogramma’s, films, tijdschriften, boeken en gesprekken. Ik oefen om telkens opnieuw terug te keren in het huidige moment, om in contact te zijn met de verfrissende, genezende en voedende elementen in mij en om me heen. Zo kunnen verdriet en spijt over het verleden, of zorgen, angsten en verlangens voor de toekomst me niet langer meeslepen. Ik oefen om eenzaamheid, zorgen of ander lijden niet te verdoezelen door mijzelf te verliezen in consumeren. Ik bezin me op interzijn en op het consumeren van wat vrede, vreugde en welbevinden levend houdt, in mijn lichaam en bewustzijn en in het gezamenlijke lichaam en bewustzijn van mijn familie, onze samenleving en de Aarde.
Dit betekent voor bestuur, begeleiders en stafleden ook:
tijdens alle soorten bijeenkomsten in de traditie van Thich Nhat Hanh waar voeding wordt geserveerd, is dit vegetarisch met keuze voor veganistisch en wordt er geen tabak, energiedrank, alcohol of drugs gebruikt.
Deze Vijf Aandachtsoefeningen zijn in een officiële ceremonie aangenomen door bestuursleden van Stichting Leven in Aandacht, leden van de werkgroep verdiepingsprogramma en (aspirant) Ordeleden. En verder door de meeste sangha-begeleiders en veel stafleden bij aandachtsdagen en retraites.
Van sanghabegeleiders en stafleden die de Vijf Aandachtsoefeningen niet in een officiële ceremonie hebben aangenomen mag worden verwacht dat ze deze in hun bijeenkomsten ook als richtsnoer voor hun spreken en handelen gebruiken. Dit ter bescherming en veiligheid van de deelnemers. Allen mogen hierop tijdens de bijeenkomsten worden aangesproken.
De Veertien Aandachtsoefeningen ontwikkeld door Thich Nhat Hanh
De leden van De Orde van Interzijn hebben daarnaast in een officiële ceremonie de 14 Aandachtsoefeningen aangenomen. Hiermee hebben zij zich dieper verbonden met de traditie van Thich Nhat Hanh, vanuit de diepe wens om levende wezens te helpen om hun lijden te verzachten en te transformeren, en begrip en liefde te ontwikkelen. Deze 14 oefeningen omvatten het trainen van het bewustzijn in, en bescherming bieden tegen schade door
- de geest (1 t/m 7)
- het taalgebruik (8 en 9)
- het lichaam (10 t/m 14)
De leden van de Orde van Interzijn verlenen o.a. de volgende diensten:
- Actief meebegeleiden in eigen lokale en in andere sangha’s.
- Op verzoek aan beoefenaars steun bieden bij het oplossen van stagnatie en conflicten.
- Begeleiden en helpen met cursussen en retraites in de traditie van Thich Nhat Hanh.
De Vijf Aandachtsoefeningen steunen
- het creëren van een veilige en liefdevolle omgeving tijdens onze bijeenkomsten.
- het ontwikkelen en behouden van harmonie in onze bijeenkomsten, en in andere relaties.
Thich Nhat Hanh benoemde telkens opnieuw, dat gelukkig harmonieus samenleven alleen mogelijk is door heel opmerkzaam, heel bewust in het hier en nu aanwezig te zijn met wat er nú is. Hierbij zijn de Vijf Aandachtsoefeningen de richtlijn, de basis voor ons dagelijks denken, spreken en handelen. Thich Nhat Hanh benoemde telkens opnieuw het belang van diepgaand zelfonderzoek t.a.v. eigen gedachten, gevoelens, woorden en handelingen; en met een open houding voortdurend aannames en verworven inzichten te blijven onderzoeken.
Uitgangspunt zijn de Vijf en Veertien Aandachtsoefeningen
Van leden van de Orde van Interzijn en bestuursleden van Stichting Leven in Aandacht mag worden verwacht, dat zij de lessen van Thich Nhat Hanh diep ter Harte hebben genomen, zijn lessen jarenlang diepgaand hebben getraind, zoals zelfonderzoek, het accepteren van en steun kunnen bieden bij onverwerkte pijn, diep kunnen luisteren en zonder oordelen liefdevol kunnen spreken; hoe een conflict in harmonie en liefde kunnen oplossen, en in relatie met andere deelnemers met respect voor de ander puur náást de ander kunnen staan.
Van leden van de Orde van Interzijn en bestuursleden van Stichting Leven in Aandacht mag worden verwacht, dat ze in een gesprek vermijden om in de aanval of in de verdediging te gaan, en de intentie hebben om liefdevol te luisteren en ‘in de schoenen’ van de ander te gaan staan. Niet alleen zichzelf, maar ook de ander werkelijk willen horen en willen begrijpen; de intentie hebben om schadelijk spreken en handelen te vermijden; te spreken op manieren die dichter bij elkaar brengen en verbinding geven, in plaats van verder polariseren.
Van iedere begeleider van een sangha, Dag van Aandacht, verdiepingsprogramma of een retraite mag worden verwacht, dat hij/zij de Vijf Aandachtsoefeningen als ethische richtlijn beoefent. Indien onacceptabel woordgebruik en gedrag wordt opgemerkt, kan deze hierop door ieder sanghalid worden aangesproken.