- Met de verhalen van mijn ouders over de tweede wereldoorlog waarin mijn moeder als kraamverpleegster in het bombardement op Rotterdam terecht kwam en mijn vader vertelde over de hongerwinter die hij in Amsterdam nauwelijks overleefde;
- Met de gruwelijkheden van de oorlog in Vietnam die mijn pubertijd en adolescente jaren voortduurde met ieder uur de nieuwsberichten op de radio waarin generaal Westmoreland geciteerd werd die vertelde hoeveel ton bommen er nu weer op Vietnam gedropt was;
- Met demonstreren tegen die gewelddadige oorlog in de pauzes van mijn middelbare school in Amsterdam-Zuid waarbij ik met een groot wit kruis op mijn schouder rondjes liep rond het Amerikaanse consulaat op het museumplein.
In actie gekomen
- In 1974 voor weeskinderen van die Vietnamoorlog door een landelijke actie te starten om geld voor hen in te zamelen.
Gearresteerd
Begin 1975 was ik op reis gegaan om alle Arabische landen rond de Middellandse Zee te bezoeken die met elkaar in de Yom Kippur oorlog tegen Israël in oktober 1973 hadden gestreden. Zo wilde ik proberen te kunnen begrijpen waarom ze dat hadden gedaan. Het antwoord vond ik niet in die Arabische landen, maar in Israël waar ik een kleine twee jaar heb gewoond.
Op deze reis die in Marokko begon, kwam ik vanuit Caïro in Beiroet aan. Beiroet, dat toen ik vertrok het toonbeeld was van hoe moslims en christenen vredig naast elkaar konden leven en wel het Saint Tropez van het oosten werd genoemd. In die veronderstelling leefde ik nog steeds toen ik er aankwam. Zonder het te weten kwam ik in de burgeroorlog terecht met afschuwelijke taferelen zoals we die nu ook zien. Autobommen, huilende mensen, sirenes en oorverdovende stilte.
Zonder het te weten bleek er midden in de stad een gedemilitariseerde zone te zijn en daar moest ik overheen om bij het postkantoor te komen om te zien of er misschien poste restante brieven voor me waren. Ik werd gearresteerd en met twee doorgeladen kalasjnikovs op mijn borst ondervraagd wat ik daar deed en wat er in het pakje zat wat ik bij me had. Wat was ik bang! Gelukkig mocht ik na uitgebreide ondervraging en het zelf moeten open maken van het pakje, doorlopen.
Oekraïne
Nog een oorlog van dichtbij meemaken raakt me diep. Hoe is het mogelijk dat dit nog kan gebeuren? Wat kan ik doen, wat heb ik te doen? Mediteren, protesteren, demonstreren lijken een eenheid te vormen.
Met de recente oproep van de Dalai Lama om tot actie over te gaan treedt hij in de voetsporen van Thây, die vertelde hoe ze als monniken gedurende de Vietnamoorlog besloten niet langer in hun kloosters te blijven mediteren, maar naar buiten te treden om de bevolking op te vangen en te helpen de gevolgen van de oorlog te overkomen. Iedere actie lijkt een druppel op een gloeiende plaat gezien de omvang van de nu ontstane crisis; én iedere actie is er een. Of het nu geld geven is op giro 555; zorgen voor onderdak en bidden en/of mediteren en daarbij de wijze woorden van Thay in het achterhoofd proberen te houden dat de mens niet je vijand is, wat hij je ook aandoet.
109 lege kinderwagens op het plein in Kiev voor de omgekomen kinderen
Oorlog in mezelf
En er is de voortdurende oorlog in mezelf. Wat is juist, wat is niet juist. Welke afwegingen maak ik? Oordelend over de ander, vooroordelen, aannames, verwachtingen. Wel of niet uitspreken (en op welke manier) wat er in me leeft over waar voor mij de grens ligt over hoe we - naar mijn mening - met elkaar om zouden moeten gaan, dienen om te gaan.
Diepgaand kijken
Opnieuw en opnieuw diepgaand kijken. In mijzelf ligt het antwoord hoe met oorlog om te gaan, hoe me er toe te verhouden. Alleen door diepgaand te durven en kunnen kijken en zo de oorzaken onder ogen te komen van de oorlog in mezelf, kan ik in vrijheid leven. ‘Vrij zijn wie je bent’ gaat daarom voor mij vooraf aan ‘Vrij zijn waar je bent’.
Jan begeleidt op 8 april de LIA online sangha met als onderwerp ‘Overgave is vrijheid’ en sluit op 24 april met een dag van aandacht het verdiepingsprogramma over het thema ‘Vrij zijn waar je ook bent’ af.