De eerste stap op weg naar geweldloosheid lijkt me dan ook: mezelf radicaal eerlijk durven bekijken en beseffen wanneer ik van het pad afdwaal. Kan ik mezelf vergeven voor die momenten dat ik in oordelen of reacties ben geschoten? Kan ik dat liefdevol erkennen, in plaats van het mezelf kwalijk te nemen? Kan ik met ogen vol mededogen naar mezelf kijken, en al mijn imperfecties?
De Bergerac hub
Onlangs besloot ik een volledige maand in een pop-up community te verblijven in Bergerac. Ik volgde er een training met de ambitieuze titel: ‘Embodying Collective Transformation’. Waarom doe ik dit? Waarom een maand lang in een huis wonen met 20 anderen, terwijl ik ook gezellig thuis had kunnen blijven? Want waar mensen zijn, zijn conflicten, nietwaar?
Toch voelde ik dat het me riep. Mijn belangrijkste drijfveer om deel te nemen aan deze training was: groeien in de richting van vrede en geweldloosheid. Om te leren wat het werkelijk betekent om vrede te beoefenen en te belichamen. Het is geen gemakkelijk proces – het schuurt en confronteert en doet pijn – maar het is ook heel helend en bevrijdend gebleken.
Zo was er bijvoorbeeld een jonge vrouw in onze groep die ik ervaarde als krachtig en sensueel. Ze leek veel zelfvertrouwen uit te stralen. In mijn hoofd ontstonden meteen oordelen als ‘ze is te luid’, ‘te aanwezig’, ‘te vol van zichzelf’. Ik stelde me eerder afstandelijk op ten opzichte van haar en probeerde te vermijden om tijd met haar door te brengen. Zo hoefde ik mijn eigen spanning en ongemak niet onder ogen te zien.
Naarmate de maand vorderde en ik mezelf en mijn innerlijke reacties beter leerde kennen, begon mijn houding naar haar toe te veranderen. Ik werd nieuwsgierig naar mijn eigen oordelen en besloot om er niet langer van weg te lopen, maar ze aan te kijken. Zo leerde ik dat een deel van mij zich onzeker en geïntimideerd voelde in haar bijzijn. Alsof haar kracht mij deed ineenkrimpen. Alsof haar zelfvertrouwen mij in contact bracht met mijn minderwaardigheidsgevoelens. Best confronterend om dit te beseffen…
Uiteindelijk werd ik me ervan bewust dat al deze dingen meer over mij zeiden dan over haar. Dat zij helemaal niets verkeerds deed en ook niet hoefde te veranderen, maar dat er delen in mij waren die mijn aandacht nodig hadden. Met andere woorden: ik was bereid om de weg naar binnen te gaan en te kijken naar de oorzaak van mijn oordelen en ongemak.
Momenten van moed
Het mooie was dat ik dit proces niet alleen intern heb gevolgd, maar ik het ook in verbinding kon brengen. Op een bepaald moment ontstond er een lang gesprek tussen mij en deze vrouw. Een gesprek dat voor ons beiden wel wat moed vergde om het te voeren. Ik deelde over mijn eigen percepties en gevoelens, en zij kon dit horen en ontvangen. Daarna vertelde zij over het ongemak en de oordelen die zij had ervaren naar mij toe. We konden er achteraf allebei om lachen.
Het was een heel mooie kans om voorbij die initiële oordelen te gaan en dieper te kijken. Ik kreeg het inzicht dat zij in mij een onbewuste overtuiging naar boven bracht dat vrouwen niet sterk of krachtig mogen zijn. Dat dit op één of andere manier niet welkom is, zelfs gevaarlijk. Deze diepe overtuiging zorgde ervoor dat ik me ongemakkelijk voelde wanneer zij voor haar mening uitkwam in de groep. Er kwam dan een onveiligheidsgevoel op, en mijn brein ging als reactie in oordelen-modus.
Door dit tegen haar uit te spreken, kon ik de rouw en het verdriet voelen dat hieronder ligt. De pijn van de scherpe oordelen die ik heb tegenover krachtige vrouwen. Van het ongemak en de minderwaardigheidsgevoelens die me klein houden. Van de onveiligheid en de angst om als vrouw ongecensureerd je mening te durven geven of jezelf te laten zien. Een hele resem van pijnlijke dynamieken tussen vrouwen onderling, en tussen mannen en vrouwen, kwam aan de oppervlakte.
Als ik een andere vrouw beoordeel als te luid of te veel,
kan ik dan erkennen dat er een deel van mij is dat heling nodig heeft?
Als het zelfvertrouwen van een vrouw ongemak in mij oproept,
kan ik dan mijn eigen angst erkennen om als een sterke vrouw te worden gezien?
Kan ik ruimte maken voor de pijn van mijn eigen onderdrukte kracht
en zorg dragen voor de onderliggende gevoelens van schaamte en rouw?
De weg naar binnen
If we want peace, we have to be peace.
Peace is a practice, not a hope.
~ Thich Nhat Hanh
Door mijn eigen angst en oordelen te erkennen, en diep te kijken naar mijn reacties en onbewuste overtuigingen, kan ik mezelf beter leren begrijpen. Als ik de pijn kan aanraken die onder de oordelen ligt, ontstaat er meer mededogen voor mezelf en voor anderen. Als ik de weg naar binnen durf gaan, inclusief alle delen in mezelf waar ik niet trots op ben, dan kan ik leren zien dat mijn reacties minder met anderen te maken hebben dan met mijn eigen percepties.
Wat op microniveau gebeurt tussen mensen, gebeurt ook op collectief vlak in de wereld. Als we onze eigen overtuigingen en oordelen leren zien, zonder ernaar te handelen, kunnen we decennialange pijnlijke dynamieken beginnen deconditioneren. Als we met ogen van mededogen leren kijken naar onze eigen geest, dan kan dat het begin zijn van een lange weg van heling en innerlijke transformatie. En als wij vanbinnen meer liefde en vrede cultiveren, vertaalt zich dat onvermijdelijk ook in de wereld om ons heen. Het is een oefening die soms uitdagend kan zijn, maar veel begrip en heling kan brengen.