Ik citeer: “Joanna Macy legde de basis voor ‘The Work That Reconnects’, een beoefening die al meer dan veertig jaar mensen wereldwijd helpt om hun lijden om te vormen tot betrokkenheid, en hen versterkt in hun vermogen tot betekenisvolle actie. Zij introduceerde onder andere de ‘drie verhalen’, het verhaal van de gebaande paden, tegenover het verhaal van het uiteenvallen en ontrafelen van de beschaving en het derde verhaal van de Grote Ommekeer. Het is voor Joanna Macy een kernbegrip om niet weg te lopen of ons af te keren van de pijn om de aarde maar om de moed te ontwikkelen deze pijn onder ogen te zien en volledig te erkennen en te kunnen zijn met onzekerheid. Als we dat kunnen ontstaat mentale ruimte en de kalmte en helderheid om te zien wat er binnen jouw eigen mogelijkheden kan bijdragen aan de Grote Ommekeer.”
In 2023 was ik in Loenen bij een retraite georganiseerd door Stichting Leven in Aandacht samen met Manon Danker (https://aandacht.net/nieuws/nieuws/item/manon-danker). Manon is sinds 2014 betrokken bij het netwerk van the Work That Reconnects. Aan het eind van de workshop werden we aangemoedigd om intenties op te schrijven, intenties om kleine stapjes te zetten naar de wereld zoals we die zouden willen zien. Min of meer tegelijkertijd nam ik deel aan de online leesclub over het boek Met zen de planeet redden van Thich Nhat Hanh en Sister True Dedication. Ook daar werd in het laatste hoofdstuk, en in onze laatste bijeenkomst, opgeroepen om intenties te formuleren. Actie als tegengif tegen depressie en wanhoop over de toestand van de wereld. Of zoals Joanna Macy het noemt: ‘Actieve hoop’.
Met hoop alleen gaan we de planeet niet redden. De kop in het zand steken en hopen dat het allemaal beter wordt is geen optie. Als we dat doen dan kunnen we de hoop verliezen en wanhopig worden, iets waar veel jonge mensen momenteel aan lijden. Veel beter is het om iets te doen, hoe klein ook. Ik geloof dat het Sister True Dedication was die in een dharmalezing in Nijmegen zei: “als er duizenden zeesterren liggen te sterven op het strand, en je kunt er één of enkele redden, dan moet je het doen.” Het voelt zoveel beter dan niks doen, ook al is het lijden groot en lijkt het maar een druppel op de gloeiende plaat.
Afgelopen maand was ik met mijn gezin met vakantie, we maakten een mooie rondreis door Finland, Noorwegen en Zweden. Om Joanna Macy te eren nam ik me voor om bij elke strandwandeling plastic afval te verzamelen: mijn afvalmeditatie. Ik liep met volle aandacht rond, dankbaar voor het leven en werk van Joanna, van Thay, van onze viervoudige sangha. Ondertussen raapte ik plastic afval. Mijn gezinsleden waren sceptisch. Waarom zou je plastic afval rapen in Noorwegen, als de rivieren in Indonesië elke dag tonnen plastic uitbraken in zee? Ik denk dat het net als met de zeesterren is: iets doen is altijd beter dan nietsdoen.
Plastic in het milieu is een groot probleem. Grote stukken plastic kunnen leiden tot de dood van dieren, zoals zeeschildpadden, die erin verstrikt raken. Maar grote stukken plastic vallen uiteen in ontelbare stukjes microplastics. Deze stukjes worden opgegeten door dieren die het aanzien voor voedsel, wat weer leidt tot de tragische dood van, bijvoorbeeld, jonge albatrossen. Daar is een ontroerende en schokkende film over gemaakt: Albatross (https://www.albatrossthefilm.com/). Niet voor gevoelige kijkers: we kijken het lijden recht in de ogen, wegkijken kan niet langer. Maar ook deze microplastics zullen uiteindelijk uiteenvallen in ontelbare minuscule nanoplastic deeltjes, en deze nanoplastics zitten inmiddels in het water dat we drinken, de lucht die we inademen, het voedsel dat we eten. Deze nanoplastic deeltjes kunnen ook onze gezondheid schaden, naast die van talloze andere levende wezens.
Ik ben ook gaan inzien dat als we vis eten, we medeverantwoordelijk zijn voor al die afgedankte visnetten die in zee terecht komen, de zogenaamde ‘spooknetten’. Gemiddeld belandt elk jaar tussen de half en 1 miljard kilo vistuig (lijnen, netten en ander vismateriaal) in de oceanen, aldus het WNF (https://www.wwf.nl/wat-we-doen/focus/oceanen/vervuiling/spooknetten).
Kortom, er is veel lijden in de wereld vanwege plastic - en de veroorzakers zijn niet van plan om het probleem bij de bron aan te pakken (https://nos.nl/collectie/13871/artikel/2578703-plastictop-vn-mislukt-er-komt-geen-akkoord-over-terugdringen-plastic-afval). Wij kunnen actie ondernemen door de pijn te omarmen die de vernietiging van onze leefomgeving bij ons oproept en beginnen met het zetten van een kleine stap, zoals het vermijden van wegwerpplastic (ik neem altijd een eigen beker en waterflesje mee en heb inmiddels ook een lepel in mijn rugzak), het kopen van zoveel mogelijk onverpakt, of in papier verpakt voedsel, of zelf herbruikbare zakjes meenemen naar de winkel of de markt; het netjes scheiden van ons afval en hopen dat het wordt gerecycled; en net als ik, af en toe een stuk plastic op te ruimen, voordat het de kans krijgt om uiteen te vallen in duizenden micro- of (nog veel meer) nanoplastic deeltjes. Zo eren we Joanna Macy en Thay en houden met ‘actieve hoop’ de wanhoop over het lijden van levende wezens door plastic- en andere milieuvervuiling op afstand. Elk stukje plastic telt!